بیماری هلندی (به انگلیسی: Dutch Disease) یکی از رایجترین موضوعاتی است که اقتصاددانهای ایران از دهه 50 تاکنون راجع به آن صحبت میکنند. این بیماری اقتصادی اولین بار در سال 1959 میلادی (1337 شمسی) در کشور هلند مشاهده و گزارش شد. خیلی از اقتصاددانهای ایران، بیماری هلندی را یک موضوع جدی ارزیابی میکنند و در مورد آن به مقامات بارها هشدار دادند. اما از آنطرف قضیه، خیلی افراد دیگر این موضوع را تا حد یک اصطلاح کاملاً غیرعلمی پایین میآورند. در این بخش از آموزشهای ویتارو، تصمیم گرفتیم بیماری هلندی را در ویدیویی کوتاه و به زبانی ساده توضیح دهیم.
بیماری هلندی چیست؟
بهطورکلی، بیماری هلندی یک اصطلاح اقتصادی است که اثرات منفی افزایش ناگهانی ارزش پول ملی را بیان میکند. وقتی یک کشور بهصورت ناگهانی به منابع طبیعی ارزشمندی (مانند کشف میدان جدید نفتی و گازی) دست پیدا کند، عواقب ناخواستهای بر کلیت اقتصاد آن کشور میگذارد. این اصطلاح اقتصادی برای توضیح آن عواقب و اثرات ناخواسته به کار میرود.
ما میتوانیم کشورهای بیمار را به فردی که برنده لاتاری، تشبیه نماییم. بسیاری از افرادی که برنده جایزه چند میلیون دلاری لاتاری میشوند، همه یا بخش اعظمی از این ثروت عظیم و بادآورده را به دلیل مدیریت نادرست و سواد مالی کم از دست میدهند.
درک نحوه کارکرد بیماری هلندی
زمانی که کشوری منابع طبیعی زیاد و ارزشمندی را بهطور ناگهانی کشف و بهصورت افراطی صادر کند، دو اتفاق اساسی و مهم رخ میدهد:
- رقابتپذیری قیمتها در صادرات از بین میرود و بر بخش صنعت و تولید کشور اثر منفی شدیدی میگذارد.
- واردات افزایش مییابد.
صادرات افراطی منابع طبیعی باعث ورود ارز خارجی زیاد به کشور میشود، درنتیجه ارز ملی بیشازاندازه و حد استاندارد تقویت میگردد. هر دو اتفاق و پدیده فوق، نتیجه بالا رفتن بیشازاندازه ارزش پول ملی هستند.
در بلندمدت، این فاکتورها میتوانند منجر به افزایش نرخ بیکاری شوند؛ زیرا هزینه تولید بالا میرود و قیمت نهایی نیز کاهش مییابد. درنتیجه تولیدکنندگان برای رسیدن به بازدهی معقول از کشور مهاجرت میکنند. در همین زمان، در اثر ثروت زیادی که صنایع مبتنی بر منابع طبیعی تولید کردهاند، صنایعی که ارتباط مستقیمی با منابع طبیعی ندارند نیز، زیان میبینند.
